Prof. Eknath Easwaran

Dr. Carl Kung zou ooit hebben opgemerkt dat als we de keus kregen naar de hemel te gaan of te luisteren naar lezingen over naar de hemel gaan de meesten onder ons zouden kiezen voor de lezingen. Ik ken een eminent geleerde die een uitgebreide verzameling boeken bezit over Wereldmysticisme en die schitterende lezingen geeft over de verscheidene methodes van meditatie, van het eenvoudige Zelfonderzoek van Ramana Maharshi tot de mondo-koan techniek van Rinzai Zen. Hij kan een intellectueel publiek boeien met zijn vergelijkende uiteenzetting over savikalpa en nirvikalpa samaadhi, die hij op grafische wijze illustreert met voorvallen uit het leven van de grote mystici van de belangrijkste religies. "Hoe lang beoefent u al meditatie?" vroeg ik hem toen hij me rondleidde in zijn meditatiebibliotheek. "Ik ben bang dat ik geen tijd vind voor meditatie", was het eenvoudige antwoord van deze eminente geleerde.

Wanneer je onder een mangoboom staat, placht Raamakrishna te zeggen tegen zijn discipelen, verspil dan je tijd en je energie niet door de bladeren te tellen, maar klim in de boom, pluk een mango en eet hem op. De mango is de lekkerste vrucht die ik ooit heb gegeten en dit is het seizoen van de mango's in heel India. Ik aarzel dan ook niet de woorden van Raamakrishna aan te halen: "Houd ermee op de bladeren te tellen en begin mango's te eten."

De bladeren tellen is informatie, de mango eten is verwerkelijking. Hier volgt een zevenvoudige praktische saadhanaa of oefenprogramma, dat leidt tot deze schitterende verwerkelijking:

1. Meditatie
2. Eén ding tegelijk doen
3. Japa of het gebruik van een Mantra
4. Oordeelkundige beheersing van de zinnen
5. Omgang met gelijkgestemde mensen
6. Plaats de andere persoon eerst
7. Een of andere vorm van onzelfzuchtig dienen

Het is voor een mens niet mogelijk instant samaadhi te bereiken zonder oefening. Meditatie? Ja, het is mogelijk voor een Raamakrishna of een Ramana Maharshi, maar voor de overgrote meerderheid van mensen zoals wij is de lange, intensieve discipline van meditatie onvermijdelijk. Met de inspirerende woorden van Shrie Krishna in de Bhagavad Gietaa:

Wie het Aatma (Zelf) kent,
Kent het geluk
Geboren uit zuivere kennis,
De vreugde van sattva (harmonie).
Diep is zijn verrukking
Na strikte eigen oefening.
Hard labeur eerst
Maar tenslotte welke zoetheid,
Het einde van alle zorgen.

Meditatie is concentratie en concentratie is consecratie. Het is slechts zolang wij de geest van een sprinkhaan hebben en leven aan de oppervlakte van bewustzijn dat kleine dingen, zoals geld en materi'le bezittingen, ons enige voldoening kunnen schenken. Maar naarmate onze concentratie groeit, wordt het overduidelijk dat onze echte drijvende behoefte niet iets betreft dat vergankelijk, veranderlijk en eindig is, maar dat het gaat om de onsterfelijke, onveranderlijke en oneindige Werkelijkheid of God, die verblijft in de diepten van ons bewustzijn. Wanneer we onze geest veel laten worden, verwijderen we ons van de Heer van Liefde, die in het hart van ons hart, het leven van ons leven is. Wanneer we onze geest op één ding richten komen wij dichter bij Hem. "Als het hart afdwaalt of verstrooid is", zegt de wijze, "breng het dan terug, heel bedaard en plaats het opnieuw in de aanwezigheid van zijn Meester. En zelfs al deed je niets anders tijdens je oefentijd, maar bracht je je hart terug en plaatste je het opnieuw in de aanwezigheid van de Heer, al dwaalde de geest weer af telkens je hem terugbracht, dan is je oefentijd heel goed besteed."

De dynamische discipline van meditatie kan veel gemakkelijker worden gemaakt door te proberen slechts één ding tegelijk te doen in plaats van onze aandacht te verdelen tussen twee of drie dingen, zoals we geleerd hebben te doen in naam van doeltreffendheid of ontspanning. Concentratie is doeltreffendheid, concentratie is ontspanning. Verdeeldheid is spanning. Swami Vivekananda zei: "Concentratie is de essentie van de opvoeding."

Als teenager ontdekte ik Washington Irving en ik kon me niet losrukken van het verrukkelijke verhaal over Rip Van Winkle. Tijdens het ontbijt las ik Rip Van Winkle en at rijstkoeken met kokosnootchutney. "Dit is een slechte manier van lezen en een slechte manier van eten", zei mijn grootmoeder terwijl ze mijn bord rijstkoeken en kokosnootchutney wegnam. Telkens ik naar de campuscafetaria ga verrast het aantal studenten me dat tegelijkertijd koffie drinkt, rookt en boeken leest. Dit druist in tegen een van de fundamentele beginselen van de opvoeding, namelijk dat men zijn aandacht moet schenken aan één ding tegelijk. Het is niet moeilijk voor mij mijn grootmoeder in gedachten de cafetaria te zien binnenkomen en van elke student de kop koffie en het pakje sigaretten weg te nemen en hen achter te laten met alleen hun boeken om ze te lezen met onverdeelde aandacht.

Een van de waardevolle hulpmiddelen om de geest te leren richten op één punt (Sanskrit: ekaagrata) is er zich strikt aan te houden maar één ding tegelijk te doen. Veronderstel dat je vriend je komt vertellen dat hij een roman aan het schrijven is en dat er op dat ogenblik een pauw ten tonele verschijnt, die voor jou begint te dansen, kijk dan zelfs niet naar de dansende pauw, maar houd je beide ogen op de romanschrijver gericht. Als je evenwel aan het kijken was naar een dansende pauw schenk er dan al je aandacht aan, zodat je zelfs de woorden van de toekomstige Hemingway niet hoort. Of zoals de Boeddha zei, wanneer je wandelt, wandel; wanneer je zit, zit, wiebel niet.

De meesten onder ons denken dat ze hun wakende uren doorbrengen met logisch, systematisch denken. Als wij de geest zouden kunnen zien van zelfs een groot geleerde, dan zouden wij verrast zijn te merken hoe zijn geest rondspringt als een sprinkhaan, van gedachte naar gedachte, soms samenhangend, soms onsamenhangend, soms diep, soms oppervlakkig. Wanneer de tempelolifant in processie wordt geleid door smalle winkelstraatjes graait hij met zijn slurf trossen bananen weg uit een fruitstalletje aan de ene zijde waarna hij aan de andere zijde kokosnoten grijpt. Op die manier zoekt hij zijn weg door de slingerende straatjes met zijn slurf onophoudelijk in beweging. Maar de mahout die goed voor zijn olifant zorgt, geeft hem uit voorzorg een stevige bamboestok om vast te houden met zijn slurf, zodat hij de kraampjes niet plundert.

Dit is precies wat de Mantra doet voor de rusteloze geest. Niet alleen maakt de Mantra de geest rustig, maar hij is bovendien een geweldige hervormer wanneer vloedgolven van woede, angst of lust opstijgen in ons bewustzijn. Bij zulke gelegenheden kunnen we beter een flinke wandeling maken in plaats van het uit te werken op degenen die ons nabij zijn, indien mogelijk terwijl wij de Mantra herhalen. Het ritme van de Mantra, het ritme van de voetstappen en het ritme van de adem versmelten tot een helende harmonie.

De intense herhaling van de Mantra stelt ons in staat de praana of levenskracht in opbouwende kanalen te doen stromen. Anders zou ze hebben gezorgd voor een onrust die het lichaam en de geest zware schade toebrengt. Soms vraagt men of dit niet leidt tot onderdrukking. In onderdrukking, zoals ik het begrijp, wordt een golf van woede naar beneden gedrukt waar ze haar vernietigend werk voortzet onder de oppervlakte van het bewustzijn. In Japa (herhaling van een Mantra) echter begint de herhaling van de Mantra, de kracht die de geest in beroering brengt in de vorm van woede, te kalmeren. De kracht is er in beide gevallen; in woede werkt ze tegen mij, omdat ik het slachtoffer ben. In Japa werkt ze voor mij, omdat ik de overwinnaar ben.

Mahatma Gandhi heeft erop gewezen dat beheersing van het verhemelte een waardevolle hulp is om de geest te beheersen. Onder invloed van de zintuigen prikkelende publiciteitscampagnes gebruiken we soms voedsel dat weinig voedingswaarde heeft en dat misschien zelfs schadelijk is. Wanneer je geest hunkert naar snoep, zeg hem: "Je kunt het krijgen binnen enkele uren." Het is de aard van de geest steeds te veranderen en je moet dan ook niet verbaasd zijn dat hij na een tweetal uren vraagt naar een rusteloze rit met de moto. Een andere manier om een zintuiglijk verlangen aan te pakken is dat je het een gezonder vervangmiddel aanbiedt: rozijnen in plaats van snoep, sinaasappelsap in plaats van koffie. Wanneer je teveel at zullen het lichaam en de geest er wel bij varen dat je een maaltijd overslaat. Een recent Russisch experiment bevestigde dat de oude hindoe gewoonte van om de veertien dagen een dag te vasten de gezondheid en het lange leven bevordert.
Het is niet te moeilijk om door onderscheidingsvermogen onze zintuigen te beheersen als we omgaan met mensen die dezelfde levenswijze volgen. Je bent misschien geneigd te geloven dat je de enige bent in je omgeving die op het spirituele pad is, maar als je rond je kijkt zul je zien dat er ook anderen zijn die hetzelfde nastreven. Door mijn eigen observatie kan ik zeggen dat er de dag van vandaag een grote interesse is voor de eeuwige waarheden, vooral onder jonge mensen. Het is in ons eigen gezin dat we de grootst mogelijke gelegenheid hebben om een spiritueel leven te leiden. Wij moeten ons niet terugtrekken in eenzame plaatsen in de bergen of de bossen om de oplossing van het ego te verwezenlijken. Dit kan heel goed worden gedaan en zonder het minste geweld in gezinsverband door het welzijn van je familieleden eerst te plaatsen. Dit betekent niet dat je altijd "ja" moet zeggen, maar dat je ook "neen" kunt zeggen met liefde wanneer dat beter is voor de andere persoon. Door bij te dragen tot het geluk van anderen verzekeren we ons eigen geluk, dat stelselmatig toeneemt naarmate het ego kleiner wordt.